Kim są tzw. non-responders? Dlaczego niektóre osoby nie reagują na szczepienia?

Szczepienia pobudzają układ odpornościowy do wytwarzania ochrony immunologicznej, która naśladuje naturalną odpowiedź na potencjalną infekcję. Dlaczego niektóre osoby nie reagują na szczepionki w taki sposób, jaki można by się tego spodziewać? Czy można przewidzieć, u kogo szczepionka nie zadziała?

Kim są non-responders?

U niektórych osób po podaniu szczepionki reakcja odpornościowa może być niewystarczająca, by zapewnić skuteczną ochronę przed chorobą. To tzw. non-responders, czyli osoby niereagujące na działanie preparatu immunizacyjnego.

Przyczyny, dla których ludzie nie rozwijają ochronnej odpowiedzi immunologicznej pomimo szczepienia, pozostają niezidentyfikowane. Potrzebne jest lepsze zrozumienie mechanizmów upośledzenia immunologicznego, aby opracować spersonalizowane podejście do strategii szczepień i projektowania preparatów, aby w przyszłości móc zagwarantować ich lepsze działanie dla różnych grup ryzyka. Priorytetem jest także opracowanie markerów predykcyjnych, które pomogą oszacować prawdopodobieństwo braku reakcji na szczepienia.

Od czego zależy skuteczność działania szczepionki?

Istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, aby niepowodzenie szczepionki było spowodowane jej wadą produkcyjną. Częściej winne są temu czynniki takie jak: wygaśnięcie okresu przydatności preparatu, niedopilnowanie rygorystycznych warunków łańcucha chłodniczego podczas transportu i przechowywania, nieprawidłowa technika podawania, pominięcie harmonogramu szczepień. Mogą one być powodem niewystarczającej stymulacji antygenowej organizmu.

Brak odporności mimo zaszczepienia może wystąpić u niewielkiego odsetka osób immunokompetentnych, czyli zdolnych do wytworzenia normalnej odpowiedzi odpornościowej po ekspozycji na antygen. Niekiedy, paradoksalnie, gdy ktoś ma silny układ odpornościowy, organizm może zwalczyć patogen zanim zostanie on zaprezentowany i uruchomi się proces nabywania odporności adaptatywnej i produkcji przeciwciał.

Kiedy mamy do czynienia z „niepowodzeniem szczepionki”?

Pomimo niezwykłego sukcesu programów szczepień w perspektywie globalnej, nie istnieją takie, które zapewniałyby stuprocentową skuteczność. Pewne osoby nie rozwijają przeciwciał po zaszczepieniu się przeciwko COVID-19 (brak odporności może dotyczyć od 5 do 10% populacji). Takie przypadki nie dotyczą jedynie szczepionek przeciwko zakażeniu wirusem SARS-CoV-2, ale są obserwowane wśród pacjentów poddanych szczepieniom na inne choroby, w tym wirusowe zapalenie wątroby typu B, różyczkę, grypę czy kleszczowego zapalenia mózgu.

Niepowodzenie szczepionki ma miejsce, gdy choroba występuje, mimo że pacjent jest na nią zaszczepiony. Pierwotny brak odpowiedzi na szczepionkę (ang. primary vaccine failure) oznacza niezdolność do wytworzenia wystarczającej odpowiedzi przeciwciał ochronnych po szczepieniu pierwotnym lub przypominającym. Zjawisko to dotyka około 2-10% zaszczepionych zdrowych osób. Z kolei wtórne „niepowodzenie szczepionki” (ang. secondary vaccine failure) wiąże się z utratą ochrony po pewnym czasie, gdy przeciwciała wytworzone w odpowiedzi na szczepienie słabną i spadają w szybszym tempie niż oczekiwano. W takim przypadku infekcja ma zwykle mniej nasilone objawy w porównaniu z zakażeniem u osób nieszczepionych.