Kłębuszkowe zapalenie nerek – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Kłębuszkowe zapalenie nerek to następstwo infekcji wirusowych lub bakteryjnych gardła, np. anginy, szkarlatyny, ospy wietrznej lub dermatoz. Bakterie, które wywołują chorobę to paciorkowce, pneumokoki, meningokoki i gronkowce. Wirusem jest wirus VZV ospy. Wyjątkowo narażoną na kłębuszkowe zapalenie nerek grupą są dzieci, a wynika to z nie w pełni dojrzałego układu odporności. Jakie są sposoby leczenia, jak zapobiegać kłębuszkowemu zapaleniu nerek i jakie badania należy wykonać, żeby sprawdzić stan nerek? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Kłębuszkowe zapalenia nerek to szeroka grupa chorób o wielu i często zróżnicowanych przyczynach. Objawiają się zaburzeniami funkcji nerek i wynikającymi z tego zmianami w badaniach moczu i krwi. Często stwierdza się obrzęki, nadciśnienie tętnicze i zły stan ogólny. Postawienie diagnozy niejednokrotnie wymaga wykonania biopsji nerki. W wielu przypadkach podstawę leczenia stanowią kortykosteroidy i leki immunosupresyjne (osłabiające odpowiedź układu immunologicznego). Wspomagająco stosuje się leki moczopędne i obniżające ciśnienie krwi.

Czym jest kłębuszkowe zapalenie nerek?

Kłębuszkowe zapalanie nerek, czyli glomerulopatie, to zróżnicowana grupa chorób dotyczących kłębuszków nerkowych. Dzieli się ja na wrodzone oraz nabyte, pierwotne i wtórne. Kłębuszki nerkowe to jedna z głównych struktur budulcowych nefronu. Stanowi on podstawową składową funkcjonalną nerek. Kłębuszki nerkowe uczestniczą w produkcji moczu i odpowiadają za usuwanie zbędnych produktów przemiany materii z krwi, takich jak mocznik i kreatynina. Zatrzymują w niej potrzebne składniki takie jak białka czy glukoza oraz elektrolity m.in. potas i sód.

Kłębuszkowe zapalenie nerek – typy

Istnieje wiele podtypów kłębuszkowego zapalenie nerek. W zależności od czasu trwania, schorzenie można podzielić na ostre i przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek. W praktyce jednak najczęściej stosuje się klasyfikację ze względu na przyczynę. Z tego względu, obecnie dzieli się je na trzy główne typy:

• wrodzone – spowodowane mutacjami genetycznymi; ich przyczyną jest nieprawidłowa struktura kłębuszków nerkowych;
• nabyte wtórne – dysfunkcja kłębuszków nerkowych jest spowodowana przez chorobę, która wyjściowo dotyczyła innego narządu i w przebiegu tego schorzenia doszło wtórnie do zajęcia nerek. Dzieli się je na zapalne i niezapalne (np. wynikające z odkładania się pewnych substancji w kłębuszkach);
• nabyte pierwotne – wyjściowo choroba dotyczy tylko kłębuszków nerkowych, a objawy wynikają z nieprawidłowości ich struktury i czynności. Mają charakter stanu zapalnego nerek.

Kłębuszkowe zapalenie nerek – przyczyny

W zależności od typu istnieje wiele przyczyn wywołujących kłębuszkowe zapalenia nerek.

Glomerulopatia wrodzona wynika z zaburzeń dziedzicznych wywołanych mutacjami genetycznymi. Jedną z nich jest zespół Alporta. Przyczyną tego zespołu jest mutacja genu odpowiedzialnego za wytwarzanie kolagenu, białka będącego jednym z podstawowych budulców kłębuszków nerkowych. Kolejną przyczyną jest choroba Fabry’ego. Jest to również schorzenie dziedziczne, wynikające z niedoboru enzymu odpowiedzialnego za rozkład glikosfingolipidów. W jej przebiegu nierozłożona substancja gromadzi się w kłębuszkach i uszkadza je.

Glomerulopatia nabyta wtórna jest spowodowana schorzeniami dotykającymi na początku inne narządy niż nerki. Dochodzi w nich do wtórnego zajęcia procesem chorobowym nerek i pojawienia się stanu zapalnego kłębuszków. Jednym z częstszych przyczyn zapalenia nerek u dzieci jest powikłanie bakteryjnego zapalenie gardła – angina. Po 2.–3. tygodniach od infekcji dochodzi do ostrego poinfekcyjnego zapalenia kłębuszków. Innymi częstymi przyczynami są choroby reumatyczne, czyli inaczej tkanki łącznej, takie jak toczeń rumieniowaty układowy. Również w przebiegu infekcji wirusowych – wirusem HIV i wirusowego zapalenia wątroby typu B i C dochodzi do zajęcia nerek. Inne potencjalne przyczyny to choroby nowotworowe, zatrucia, cukrzyca i niektóre leki.

Nabyte pierwotne kłębuszkowe zapalenie nerki to schorzenie o nieznanej przyczynie. Najprawdopodobniej jest wynikiem zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego i skłonności genetycznych.

Jakie są przyczyny powstawania przewlekłego kłębuszkowego zapalenia nerek?

Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek to stan, który występuję, gdy nie udaje się zwalczyć czynnika wywołującego zapalenie. Prowadzi do uszkodzenia struktury nerek, włóknienia miąższu i postępującego zaburzenia ich funkcji. Z czasem rozwija się przewlekła niewydolność nerek. Jedną z częstszych przyczyn jest nefropatia IgA. W jej przebiegu w kłębuszkach nerkowych odkładają się przeciwciała typu A. Choroba ta może rozwinąć się wtórnie do zapalenia naczyń tzw. plamicy Schönleina-Henocha, w zakażeniach lub samoistnie. Pozostałe przyczyny w większości są podobne do tych wywołujących ostre kłębuszkowe zapalenia nerek.

Kłębuszkowe zapalenie nerek – objawy

Objawy kłębuszkowego zapalenia nerek mogą być różnorodne, w zależności od jego typu i przyczyny. U części osób mogą pojawiać się niewielkie obrzęki albo wręcz przeciwnie, duże, uogólnione. Często chory jako pierwsze zauważa pojawienie się „worków pod oczami”, czyli obrzęku powiek, twarzy i kostek. Może temu towarzyszyć osłabienie i łatwa męczliwość. Pojawiają się utrata apetytu, nudności i wymioty. Czasami występuję gorączka oraz utrata masy ciała. Nadciśnienie tętnicze i towarzyszące mu objawy w postaci bólów z tyłu głowy to kolejny występujący symptom. Zapalenie kłębuszków nerkowych objawia się także zmianami w moczu. Nagłe pojawienie się czerwonego zabarwienia może wynikać z obecności w nim czerwonych krwinek. Pienienie się moczu jest z kolei wskazaniem do podejrzewania obecności zwiększonej ilości białka w moczu (białkomocz). U części chorych pojawiają się zmiany skórne, takie jak wysypka lub zółtaki powiek (czyli nagromadzenia nadmiaru cholesterolu w skórze). Kłębuszkowe zapalenie nerek może objawiać się występowaniem zakrzepicy, czyli zatkania przez zakrzepniętą krew żył lub tętnic oraz ostrą i przewlekłą niewydolnością nerek.

Kłębuszkowe zapalenie nerek – diagnostyka. Jakie badania wykonać?

Diagnostyką kłębuszkowych zapaleń nerek zajmuje się nefrolog, czyli lekarz od nerek. Pewne rozpoznanie choroby jest możliwe tylko na podstawie wykonania badania, którym jest biopsja nerki. Jest to badanie, w którym lekarz pobiera przezskórnie i przy pomocy specjalnej igły fragment miąższu narządu. Następnie jest on badany pod mikroskopem i to pozwala rozpoznać typ choroby. Wykonuje się ją w większości przypadków podejrzenia choroby kłębuszków, zwłaszcza przy nasilonych dolegliwościach. Wyjątkiem są dzieci, u których przyczyna schorzenia jest w większości przypadków znana i rzadko wymagają biopsji. Innymi podstawowymi badaniami są analiza moczu i krwi. W tym pierwszym zazwyczaj stwierdza się białkomocz, od niewielkiego do znacznego (dużą ilość białka w moczu określa się mianem zespołu nerczycowego). Ponadto obecny jest krwiomocz, czyli czerwone krwinki (erytrocyty), a także wykrywane są białe krwinki, czyli leukocyty. Obserwowane są zniekształcone erytrocyty, wałeczki ziarniste, nabłonkowe i woskowe. Jest to tzw. aktywny osad moczu. W badaniach krwi często stwierdza się wysoką kreatyninę i podwyższony poziom mocznika. Są to usuwane przez nerki produkty przemiany materii. Ich wzrost towarzyszy ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, które mogą się rozwinąć w przebiegu zapalenia kłębuszków nerkowych.

W zależności od przyczyny mogą być obecne we krwi przeciwciała skierowane przeciwko czynnikom infekcyjnym lub przeciw organizmowi (nazywa się je autoprzeciwciałami). W glomerulopatii po zapaleniu gardła wykonuje się badanie ASO, czyli oznacza się miano antystreptolizyny O – przeciwciała atakującego cząstki bakterii. W diagnostyce są również przydatne USG nerek i USG pęcherza moczowego. Pozwalają wykryć część przyczyn kłębuszkowego zapalenia nerek oraz ocenić zmiany w miąższu nerek wywołane chorobą.

Kłębuszkowe zapalenie nerek – leczenie

W leczeniu stosuje się różne leki, w zależności od typu kłębuszkowego zapalenia nerek. W części z nich stosuję się terapię skierowaną na przyczynę choroby, jeżeli jest to wtórne zapalenie nerek. W glomerulopatii po zapaleniu gardła stosuje się odpowiedni antybiotyk. W przypadku obecności nadciśnienia tętniczego podaje się leki hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi). W niektórych zastosowanie mają także leki moczopędne (diuretyki). W zapaleniu nerek leczenie często skierowane jest na zmniejszenie odpowiedzi zapalnej organizmu, poprzez tłumienie układu immunologicznego. W tym celu stosuje się kortykosteroidy i różne leki immunosupresyjne m.in. cyklosporynę. W cięższych przypadkach chory wymaga zastosowania plazmaferez, czyli mechanicznego usuwania autoprzeciwciał z krwi oraz dializ.

Istnieją również sposoby zmniejszania ryzyka wystąpienia określonych typów zapaleń kłębuszków. W bakteryjnym zapaleniu gardła należy szybko konsultować się z lekarzem i podawać antybiotyk, aby zapobiegać ostremu zapaleniu nerek. Powinno się również leczyć inne choroby, które mogą prowadzić do kłębuszkowego zapalenia nerek.