Zapomniane choroby zakaźne

Obecnie na świecie zaczynają znowu pojawiać się choroby, o których świat już zaczynał zapominać. Ma to związek zarówno z tym, że bardzo dużo ludzi nie chce szczepić swoich dzieci, jak również z tym, że coraz więcej ludzi zwiedza odległe zakątki świata, nie stosując właściwej profilaktyki przed podróżami. O jakich chorobach mowa?

Choroba Heinego–Medina

Jedną z zapomnianych chorób zakaźnych, która niestety zaczyna się ponownie pojawiać wśród populacji jest choroba Heinego–Medina, inaczej ostre nagminne porażenie dziecięce lub wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego. Jest to choroba wirusowa, wywoływana przez wirus polio. 

Wirus polio dostaje się do organizmu drogą fekalno-oralną, czyli łatwo jest zarazić się wirusem po prostu na drodze brudnych rąk, którymi dotyka się do ust. Po wniknięciu do układu pokarmowego wirus przedostaje się do nabłonka jelit, gdzie zaczyna się namnażać, taki stan trwa zwykle od 9 do 12 dni. Następnie wirus przedostaje się do układu krwionośnego i okolicznych węzłów chłonnych, mówi się wtedy o wiremii pierwotnej. Wtedy też organizm może wytworzyć przeciwciała skierowane przeciwko wirusowi, dzięki temu może dojść do zahamowania infekcji (jest to zakażenie poronne). Może się jednak zdarzyć, że nie dojdzie do wytworzenia przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi – dochodzi wtedy do wiremii wtórnej, a wirusy zaczynają atakować cały organizm, głównie „lokując się" w komórkach ośrodkowego układu nerwowego (przede wszystkim są to rogi przednie rdzenia kręgowego, rdzeń przedłużony i most).

Zdarza się, że przebieg choroby Heinego–Medina jest zupełnie bezobjawowy lub też występuje zakażenie poronne z nieswoistymi objawami. Zdarza się również aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które zwykle ustępuje samoistnie i nie daje powikłań. Może być jednak obecna postać porażenna, którą z kolei można podzielić na postać rdzeniową (zajęte są głównie grupy mięśni proksymalnych oraz kończyn dolnych) i opuszkową (ta druga stanowi bezpośrednie zagrożenie życia ze względu na zajęcie ośrodka oddechowego i ośrodka krążenia w rdzeniu przedłużonym). Wirus polio może doprowadzać też do zapalenia mózgu, które zazwyczaj kończy się śmiercią. U niektórych chorych, po wielu latach od przebycia choroby, może pojawić się zespół poporażenny (tzw. zespół post–polio). 

Malaria

Inną chorobą, o której słyszy się coraz częściej z powodu licznych podróży jest malaria. Ponadto, na malarię choruje bardzo duża ilość ludzi mieszkających w Afryce – jest to najczęściej tam występująca choroba zakaźna. 

Malaria jest tropikalną chorobą pasożytniczą, która może przebiegać w sposób ostry lub przewlekły. Wywoływana jest ona przez pierwotniaki należące do rodzaju Plasmodium. U człowieka najczęściej dochodzi do zakażenia zarodźcem ruchliwym (Plasmodium vivax) oraz zarodźcem sierpowatym (Plasmodium falciparum). 

Przenosicilem, czyli wektorem choroby, jest komar widliszek, który kąsając człowieka „wstrzykuje" mu do krwi pierwotniaka odpowiedzialnego za rozwój choroby. 

Jakie są objawy malarii?

Przede wszystkim niecharakterystycznym pierwszym objawem jest gorączka, przekraczająca czasami 40 st. C, która zwykle przebiega z silnymi dreszczami. Bardzo często inne towarzyszące gorączce objawy to bóle głowy, nudności, wymioty, zaś w końcowym okresie napadu pojawiają się obfite poty oraz obniżenie gorączki. Napady gorączki pojawiają się co 72 (tzw. malaria trzeciaczka) lub co 96 godzin (tzw. malaria czwartaczka). Inne objawy typowe dla malarii to bóle mięśniowe, kaszel, duszność, zaburzenia świadomości i objawy neurologiczne. 

Jak wygląda leczenie malarii?

Do leczenia malarii wykorzystuje się specjalne leki przeciwmalaryczne, między innymi chlorochinę, chininę, meflochinę oraz leki skojarzone (pirymetaminę z sulfadoksyną i atakowanon z prokwanilem). 

Profilaktyka malarii

Wyjeżdżając w tereny endemiczne dla malarii należy pamiętać przede wszystkim o repelentach, czyli płynach odstraszających komary oraz o spaniu pod moskitierami. Ważne jest również profilaktyczne stosowanie leków przeciwmalarycznych jeszcze przed podróżą i w czasie pobytu na terenie endemicznym. Profilaktykę przeciwmalaryczną należy przede wszystkim stosować wybierając się do krajów Afryki Subsaharyjskiej oraz na niektóre wyspy Pacyfiku. Również w Azji oraz Ameryce Południowej i Środkowej zdarzają się tereny, na których występuje malaria. Dlatego przed podróżą w egzotyczne kraje najlepiej skontaktować się z instytutem medycyny tropikalnej i medycyny podroży, gdzie zostaną udzielone dokładne informacje dotyczące bezpieczeństwa i konieczności profilaktyki w poszczególnych krajach. 

Dżuma

Inną chorobą zakaźną, o której można było w ostatnich latach usłyszeć (przypadki tej choroby odnotowano w Afryce, Azji oraz Ameryce Południowej) jest dżuma. 

Dżuma jest ostrą bakteryjną chorobą zakaźną gryzoni i innych małych ssaków (choć zdecydowanie rzadziej) oraz człowieka. Wywoływana jest bakterią o nazwie Yersinia pestis, czyli pałeczką dżumy. 

Jak dochodzi do zakażenia dżumą?

Człowiek zakaża się dżumą od pchły, która przenosi pałeczki dżumy od zarażonych gryzoni (zwykle od szczurów). Inną drogą zakażenia jest droga kropelkowa. Okres wylęgania choroby wynosi zwykle od dwóch do dziesięciu dni.

Można wyróżnić trzy postacie dżumy: postać dymieniczą, postać płucną oraz postać posocznicową. W postaci dymieniczej obecna jest wysoka gorączka, dreszcze, ulegają powiększeniu węzły chłonne pachowe i pachwinowe – stają się one bardzo bolesne, po kilku dniach rozmiękają i następuje ich samoistne przebicie. Ponadto na skórze obecne są wybroczyny, pojawiają się objawy neurologiczne i objawy niewydolności krążenia. W postaci płucnej początkowo obecny jest tylko suchy, męczący kaszel, następnie kaszel staje się wilgotny, pojawia się również krwioplucie. Szybko dochodzi do rozwoju niewydolności oddechowej i krążenia, co z kolei może prowadzić do śmierci.

Czy dżumę można wyleczyć?

Do leczenia dżumy wykorzystuje się antybiotyki podawane dożylnie. Prawidłowo i wcześnie rozpoczęta antybiotykoterapia zdecydowanie zmniejsza śmiertelność choroby. 

Profilaktyka dżumy

Profilaktyka polega na unikaniu kontaktu z dzikimi i martwymi zwierzętami oraz sytuacji (głównie w terenach endemicznych), w których może dojść do pogryzienia przez gryzonia (dlatego nie należy karmić zwierząt). Należy też używać środków przeciw pchłom u zwierząt domowych. Ponadto osoby wybierające się w tereny endemiczne dżumy powinny poddać się szczepieniu.