Żółta febra (żółta gorączka) – szczepionka, objawy i leczenie

Pierwsze symptomy tej choroby są niecharakterystyczne i przypominają objawy typowe dla grypy. Jednakże u około 15% pacjentów nie następuje wyleczenie, a zamiast tego rozwija się drugi, gwałtowny okres schorzenia. Oto co należy wiedzieć o żółtej gorączce, zwanej też żółtą febrą.

1. Wirus żółtej gorączki – czym jest i jak przebiega zakażenie?
2. Objawy żółtej febry
3. Żółta febra a malaria – czy to te same choroby?
4. Żółta febra – gdzie występuje?
5. Szczepionka na żółtą febrę
6. Diagnostyka i leczenie żółtej febry
7. Jakie są rokowania w przypadku żółtej febry?

Wirus żółtej gorączki – czym jest i jak przebiega zakażenie?

Żółta gorączka, zwana również żółtą febrą lub z łaciny febris flava, jest chorobą zakaźną pochodzenia wirusowego, wywoływaną przez flawiwirusy (Flaviviridae). Żółtą gorączką można zarazić się poprzez ukłucie zakażonego komara, a w rzadkich przypadkach „od człowieka": choroba może przenosić się z matki na dziecko podczas karmienia piersią; odnotowano również przeniesienia infekcji drogą kropelkową w placówkach medycznych.

Istnieją dwa rodzaje żółtej gorączki: miejska – rezerwuarem wirusów jest tu człowiek, a wektorem komar egipski (łac. Aedes aegypti), a także leśna (inaczej: klasyczna), gdzie rezerwuarem patogenów są naczelne, a wektorami komary z rodzajów Haemagogus i Sabethes oraz inne gatunki Aedes.

Objawy żółtej febry

Zakażenie może przybierać różne postaci kliniczne: od łagodnej do ciężkiej, kończącej się zgonem. Pierwsze objawy żółtej gorączki są niespecyficzne i występują zwykle po upływie od 3 do 6 dni od zainfekowania organizmu wirusem: Są to:

• gorączka,
• dreszcze,
• bóle głowy i bóle mięśniowe,
• nudności, wymioty i brak apetytu,
• zmęczenie,
• światłowstręt.

Powyższe objawy u większości chorych ustępują samoistnie po kilku dniach. Jednak u ok. 15% zakażonych dochodzi do gwałtownego wznowienia i wystąpienia objawów typowych dla toksycznej fazy żółtej febry, które obejmują:

• nawracającą gorączkę,
• uszkodzenia wątroby powodujące żółtaczkę (stąd pochodzi nazwa choroby),
• krwotoki wewnętrzne,
• niewydolność wielonarządową,
• wstrząs.

Końcowym etapem choroby jest śpiączka, która w większości przypadków kończy się zgonem.

Żółta febra a malaria – czy to te same choroby?

Żółta febra i malaria to dwie różne choroby. Część objawów, takich jak gorączka, bóle mięśniowe, nudności czy wymioty, jest wspólna dla obu schorzeń. Cechą łączącą obie infekcje jest również droga przenoszenia przez komary. Zasadnicza różnica polega jednak na tym, że czynnikiem etiologicznym odpowiedzialnym za żółtą febrę są wirusy z rodziny flawiwirusów, podczas gdy malarię powodują pierwotniaki (zarodźce malarii).

Żółta febra – gdzie występuje?

Żółta febra występuje w 34 krajach Afryki Subsaharyjskiej (m.in. w Kenii, Angoli, Etiopii, Ghanie, Senegalu czy Tanzanii) oraz 13 krajach Ameryki Środkowej i Południowej (m.in. w Brazylii, Kolumbii, Peru i Wenezueli), położonych w szerokim pasie okołorównikowym. Szacuje się, że do 90% przypadków zachorowań dochodzi w Afryce. Żółta febra nie pojawia się w Azji, choć gatunki komarów mogące przenosić zakażenie znaleźć można w południowych obszarach tego kontynentu. Pełen wykaz krajów, w których występuje żółta gorączka, znajduje się na stronie rządowej.

Szczepionka na żółtą febrę

Skuteczną metodą zapobiegania żółtej gorączce jest szczepienie ochronne. W skład szczepionki przeciwko żółtej febrze wchodzi żywy, atenuowany (osłabiony) wirus. Przyjęcie jednej dawki szczepienia zapewnia skuteczną ochronę na całe życie. W niektórych przypadkach (brak wystarczającej odpowiedzi immunologicznej po pierwszej dawce, oficjalne zalecenia dotyczące wjazdu do niektórych krajów) po upływie co najmniej 10 lat może być jednak wymagane szczepienie przypominające.

W celu wytworzenia odpowiedniego poziomu odporności szczepienie należy wykonać co najmniej 10 dni przed planowanym wyjazdem. Obowiązkowemu szczepieniu przeciwko żółtej febrze można poddać się w stacjach sanitarno-epidemiologicznych i innych wyspecjalizowanych punktach szczepień. Wykaz takich placówek znaleźć można na stronie rządowej. Koszt szczepienia przeciwko żółtej febrze to ok. 300 zł (dane na II półrocze 2025 r.).

Szczepionka na żółtą febrę a alkohol. Przeciwwskazania i skutki uboczne

Przeciwwskazaniem do przyjęcia szczepienia przeciwko żółtej gorączce są nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu oraz ciężkie zaburzenia odporności. Brak jest danych na temat interakcji między szczepionką na żółtą febrę a alkoholem. Ogólne zalecenia mówią jednak o tym, aby w przeddzień szczepienia powstrzymać się od przyjmowania alkoholu.

Przyjęcie szczepionki przeciwko żółtej febrze wiąże się z ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych. Najczęściej występującymi są utrata apetytu, senność, ból głowy, nudności i wymioty, wysypka, bóle mięśniowe, gorączka i osłabienie oraz zmiany w miejscu podania (tkliwość, rumień, zaczerwienienie, obrzęk).

Diagnostyka i leczenie żółtej febry

Pierwszym krokiem w rozpoznaniu żółtej febry jest szczegółowy wywiad dotyczący podróży w rejony endemicznego występowania choroby, w powiązaniu z obecnością charakterystycznych objawów klinicznych. Potwierdzeniem diagnozy jest wykonanie specjalistycznych badań diagnostycznych:

• wykrycie obecności wirusa we krwi pacjenta metodą RT-PCR lub hodowli,
• oznaczenie specyficznych przeciwciał klasy IgM za pomocą testu immunoenzymatycznego ELISA,
• diagnostyka w kierunku wykluczenia innych gorączek krwotocznych.

Jak dotąd brak jest skutecznych metod leczenia przyczynowego żółtej febry. W terapii stosuje się metody objawowe w warunkach szpitalnych, obejmujące odpowiednie nawadnianie oraz podawanie środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, a także przeciwdziałanie niewydolności wielonarządowej, szczególnie wątroby i nerek.

Jakie są rokowania w przypadku żółtej febry?

W łagodnych postaciach choroby rokowanie są dobre. U większości chorych objawy ustępują po kilku dniach. W toksycznej fazie żółtej febry rokowania są gorsze, ze śmiertelnością na poziomie 50%.

Rekonwalescencja po przebyciu żółtej febry o ciężkim przebiegu klinicznym może zająć wiele tygodni. Uszkodzenia mięśnia sercowego związane z chorobą mogą prowadzić do zgonów nawet wiele dni po ustąpieniu objawów. Pozytywną wiadomością jest, że przechorowanie żółtej febry pozostawia trwałą odporność.